Peki sahip

TOPLUM içinde rahat yaşamak, huzurlu olmak yaşanan toplumun kurallarını bilmekten ve bu kuralları hayata geçirebilmekten geçer. Bunlar belli bir düzenin devam etmesi, insanların birbirinin hak ve hukukunu korumak adına belirlenmiş sorumluluklardır. Bu sorumlulukları yerine getirebilen bireyler toplum nazarında sevilen, güvenilen kişilerdir. Fakat bu kuralların ve sorumlulukların öğrenilmesinde ve uygulanmasında en etkili rol sahibi kişiler ailelerdir. Bütün sorumluluk sahibi anne ve babalar çocukları için ve onların gelecekleri için endişelenirler. Bu endişe bazen gelecek zamanla ilgilidir. Ebeveynler çocuklarının, yetişkinlik dönemlerinin huzurlu geçmesi ve sağlıklı bireyler olarak yetişmesi için çabalarlar.

Bu nedenle çocuklara çok küçük yaşlardan itibaren sorumluluk bilinci verilmelidir. Bu kesinlikle gerekmektedir. Çünkü çocuk ruh sağlığı çok değişkendir. Bir gün uyum göstermese de mutlaka başka bir gün uyum gösterecektir. Yaşına uygun ve yapabileceği sorumluluklar vermek çocuğun kendini başarılı hissetmesine de neden olmaktadır. Belki her gün kendisi için belirlenmiş sorumlulukları yerine getirmek istemeyebilir, inatlaşabilir, uygun olmayan tepkiler verebilir. Bu olanlar anne ve babayı yıldırmamalıdır. Fakat bu kuralları benimsetmek için çok fazla müdahaleci olmak da doğru bir tutum değildir. Mükemmel bir çocuk yetiştirmek için çok fazla müdahalede bulunmak, sürekli uyarmak, her ortamda yanlışlarını yakalayıp çocuğun yüzüne vurmak anne ve baba tutumları olarak tercih edilmez.

Herkes nasıl bir çocuk yetiştirmiş olmak istersin sorusuna belli başlı cevaplar verir. Bunlar genellikle çocuğun uslu, dürüst, çalışkan, yardım sever, paylaşımcı, etrafı ile iyi geçinen, saygılı, uyumlu, başarılı, sosyal, kendini rahatlıkla ifade edebilen, düzenli gibi ifadelerle sıralanabilir. Bu özellikleri çocuklarının taşımasını isteyen aileler bazen aşırı derecede beklenti içinde fazlaca müdahaleci davranabiliyorlar. Mükemmel bir çocuk yetiştirmek için sürekli çocuğun eksik ve yanlışlarına odaklanabiliyorlar. Aşırı baskı altında olan çocuk, kendini ifade ederken ailesinin beklentileri doğrultusunda davranmak zorunda bırakılır. Sonuç olarak yaşanabilecek yetersizlik hissi depresyon ile sonuçlanır. Bu durum da tırnak yeme, dudaklarını ısırma, alt ıslatma gibi davranışlara neden olur.

Bazen de aşırı müdahaleci davranan aileler mükemmeliyetçi olabilirler. Mesela kendi şahsi hayatlarında da aşırı düzenli, disiplinli, dakik oldukları gözlenir. Kesinlikle eleştiriye kapalı, küçücük bir eksikliğe tahammülsüz, herkesi düzeltme telaşesi ve çabası içindedirler. Hayatlarını kendilerine zorlaştırdıkları gibi kendileri ile birlikte aynı ortamı paylaşan aile bireylerine zorluk çıkarırlar. Bu yapıda olan ebeveynlerin çocukları da psikolojik olarak çok fazla sıkıntı yaşar. Adeta mayın tarlasında yürüyormuş gibi davranmaya çalışır. Ağzından çıkacak her kelimeye, her davranışını, başını derde sokmamak ve ailesinin tepkisini çekmemek için çok fazla dikkali davranır. Çocuk onaylanmama ve sürekli eleştirilme korkusu ile her türlü eylemden ve sorumluluktan kaçınmaya başlar. Bu da eleştirilmesine sebep olur. Bu sefer çocuk yaptığı her davranış karşısında eleştiri ve müdahale gördüğü için aşırı derecede dürtüsel eylemlere başvurur. Anne ve babasına baş kaldırır. Onların koyduğu kurallara uymadığı gibi, toplum kurallarına da uymaz. Dürtüsel yani aniden eyleme geçme, düzen bozucu ve yıkıcı şekilde davranmaya başvurur.

Bu gibi durumlarda çocukları anlamaya çalışmak, en doğru başlangıçtır. Onlara sürekli ne yapmasını söylemek yerine, yapası istenildiği doğrultuda rol model olmak daha fazla tercih edilmelidir. Anne ve baba olmak insanı çocuğun sahibi yapmaz, çocuk sahibi yapar. Kuralları benimsetmek için ailelerin çocuklarıyla efendi köle, veya patron işçi ilişkisi içinde olmaları aile bağlarının yıkılması ile sonuçlanır.

Psikolog Ayşe Handan Özkan Selim